تقابل چشم‌اندازها؛ عربستان سعودی و ایران در خاورمیانه جدید

تقابل چشم‌اندازها؛ عربستان سعودی و ایران در خاورمیانه جدید



• اعتدال پرس
• ۹ آبان ماه ۱۴۰۳
• 1
• 0

رقابت میان عربستان سعودی و ایران یکی از مهم‌ترین تضادهای جغرافیایی-سیاسی در خاورمیانه به شمار می‌رود. در حالی که این رقابت معمولاً به‌عنوان یک درگیری قومی یا فرقه‌ای توصیف می‌شود، تنش‌های زیرساختی آن به‌طور چشمگیری ایدئولوژیک است و ریشه در دو چشم‌انداز متضاد برای آینده دارد: «چشم‌انداز ۲۰۳۰» عربستان و «چشم‌انداز ۱۹۷۹» ایران. درک این دو چشم‌انداز برای فهم پیچیدگی‌های سیاست‌های معاصر خاورمیانه حیاتی است.

چشم‌انداز ۲۰۳۰: عربستان سعودی جدید

ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، رهبری چشم‌انداز ۲۰۳۰ را به عهده دارد که هدف آن مدرنیزه کردن عربستان و کاهش وابستگی به نفت است. این طرح شامل اصلاحات اجتماعی قابل توجهی است، از جمله افزایش فرصت‌های شغلی برای زنان و تلاش برای تنوع اقتصادی. بن سلمان یک جامعه پویا را تصور می‌کند که بیشتر با منافع غربی هم‌راستا است و به دنبال عادی‌سازی روابط با اسرائیل و ایجاد یک اتحاد قوی با ایالات متحده است.

ویژگی‌های کلیدی:
– تنوع اقتصادی: اقداماتی برای کاهش وابستگی به نفت و ترویج بخش‌های فناوری و گردشگری.
– آزادسازی اجتماعی: اصلاحاتی که حقوق زنان را مانند حق رانندگی و مشارکت در نیروی کار افزایش می‌دهد.
– گشایش فرهنگی: برگزاری رویدادهای بین‌المللی و ترویج سرگرمی برای جذب گردشگری.

چشم‌انداز ۱۹۷۹: چارچوب ایدئولوژیک ایران

در مقابل، رهبر معظم ایران اسلامی، به اصول انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ متعهد است. این چشم‌انداز بر مقاومت در برابر نفوذ غرب و ترویج یک دولت اسلامی تأکید دارد. تمرکز ایران بر حفظ ایده‌های انقلابی خود، از جمله حمایت از جبهه مقاومت در منطقه است.

ویژگی‌های کلیدی:
– تعهد ایدئولوژیک: تأکید بر احساس ضدغربی و حفظ اصول بنیادین جمهوری اسلامی.
– جنگ نیابتی منطقه‌ای: حمایت از گروه‌های مسلح در عراق، سوریه، لبنان و یمن برای مقابله با نفوذ عربستان.
-اجرای دقیق هنجارهای اجتماعی محافظه‌کارانه.

چشم‌انداز منطقه‌ای: نبرد برای نفوذ

رقابت میان این دو چشم‌انداز در درگیری‌های مختلف منطقه‌ای نمایان می‌شود، جایی که هر کشور از گروه‌های متضاد حمایت می‌کند. به‌عنوان مثال، مداخله نظامی عربستان سعودی در یمن علیه حوثی‌ها که از ایران حمایت می‌شوند، شدت این رقابت را نشان می‌دهد. به‌طور مشابه، در عراق و سوریه، هر دو کشور برای نفوذ از طریق گروه‌های نیابتی به رقابت می‌پردازند.

این تنش‌های مداوم نه‌تنها بی‌ثباتی منطقه‌ای را تشدید می‌کند بلکه چالش‌هایی برای امنیت جهانی به‌وجود می‌آورد. با توجه به اینکه هر دو کشور دارای ذخایر نفتی قابل توجهی هستند، رقابت آن‌ها پیامدهایی فراتر از خاورمیانه دارد.

نقش قدرت‌های خارجی

ایالات متحده و چین نقش‌های حیاتی در شکل‌دهی به نتایج این چشم‌اندازهای متضاد ایفا می‌کنند. در حالی که عربستان به دنبال یک اتحاد قوی با ایالات متحده است، وابستگی ایران به چین برای حمایت اقتصادی، پیچیدگی‌های بیشتری را به‌وجود می‌آورد. تعامل این روابط به‌طور قابل توجهی بر مسیر آینده هر دو کشور و بصورت گسترده‌تر تأثیر خواهد گذاشت.