ایران و اسرائیل سالهاست درگیر جنگی پنهان هستند، اما اکنون این نبرد پنهانی به سطح آشکار رسیده است.
به گفته ارتش اسرائیل، این کشور بامداد شنبه، مجموعهای از حملات هوایی علیه ایران انجام داد که صدای آن توسط ساکنین تهران شنیده شد. این حملات چند هفته پس از آن انجام شد که ایران موشکهای بالستیک خود را به سمت اسرائیل شلیک کرد و میلیونها نفر را به پناهگاهها کشاند. ایران اعلام کرد که این حمله، پاسخی به کشتن یک فرمانده ایرانی و چندین رهبر گروههای متحد ایران در منطقه توسط اسرائیل بوده است.
این حملات هوایی نشاندهنده آن است که هر دو کشور دیگر از درگیریهای مستقیم نظامی اجتناب نمیکنند. در ادامه نگاهی داریم به جزئیات این درگیریهای اخیر و آنچه این دو کشور را به این نقطه رسانده است.
بامداد شنبه، ارتش اسرائیل اعلام کرد که «حملات دقیقی علیه اهداف نظامی در ایران» انجام داده است و علت آن را حملات بیش از یکسال اخیر ایران و متحدانش علیه اسرائیل عنوان کرد. این اقدام، از معدود مواردی است که اسرائیل بهصورت رسمی حملات نظامی به خاک ایران را تأیید میکند.
گزارشها حاکی از شنیدن صدای انفجارها در اطراف تهران است و طبق گفته مقامات اسرائیلی، عملیات تا ساعت ۵ صبح و با هدفگیری بیش از ۲۰ هدف نظامی به پایان رسیده است.
در موارد قبلی، اسرائیل معمولاً ظرف پنج روز به حملات مشابه پاسخ میداد؛ اما این بار حدود ۲۵ روز صبر کرده که عوامل مختلفی از جمله رایزنیهای اسرائیل با دولت بایدن، ورود سامانههای دفاعی آمریکا و تعطیلات مذهبی در تصمیمگیری اسرائیل نقش داشتهاند. نزدیکی به انتخابات آمریکا نیز ممکن است در این تعلل مؤثر بوده باشد.
دهههاست که ایران و اسرائیل درگیر جنگی سایهوار هستند؛ ایران با شبکهای از گروههای متحد مانند حماس و حزبالله به منافع اسرائیل ضربه میزند و اسرائیل نیز با ترور مقامات ارشد ایرانی و حملات سایبری پاسخ میدهد. اما از سال گذشته و پس از حملات ۷ اکتبر توسط حماس علیه اسرائیل، درگیریها آشکارتر شده است.
در آوریل، ایران برای نخستینبار بهطور مستقیم اسرائیل را با موشکها و پهپادهای خود هدف قرار داد که به عنوان پاسخ به حمله اسرائیل به یک مجتمع دیپلماتیک ایران در دمشق سوریه بود. این حمله به کشته شدن سه فرمانده ارشد ایرانی منجر شد. اسرائیل، با کمک سامانههای دفاعی خود و همکاری ایالات متحده، بیشتر موشکها را رهگیری کرد و بلافاصله پاسخی به ایران داد.
در تیرماه، جنگندههای اسرائیلی یک فرمانده ارشد حزبالله را در بیروت به تلافی حملهای موشکی که به کشته شدن دستکم ۱۲ نفر انجامیده بود، از بین بردند و روز بعد اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس، نیز در انفجاری در تهران کشته شد.
حکومت ایران و حزبالله وعده انتقام دادند، اما بهطور شگفتانگیزی ایران اقدام فوری دیگری انجام نداد. در نهایت در اول اکتبر، ایران با حملهای موشکی به اسرائیل پاسخ داد؛ سپاه پاسداران اعلام کرد که این اقدام تلافیجویانه بهخاطر کشته شدن هنیه، حسن نصرالله (رهبر حزبالله) و یک فرمانده ارشد ایرانی بوده است.
پس از تضعیف شدید گروههای حماس و حزبالله، اسرائیل سعی کرد اهداف استراتژیک خود را با نگرانیهای متحدانش به ویژه آمریکا در تعادل نگه دارد، زیرا هرگونه حمله بزرگ میتوانست باعث شعلهور شدن یک جنگ گسترده در منطقه شود.
مقامات اسرائیلی به دولت بایدن اعلام کردند که از حمله به مراکز هستهای و تأسیسات نفتی ایران خودداری خواهند کرد. در عوض، اسرائیل تمرکز خود را بر اهداف نظامی ایران قرار داده است.
در حمله اخیر، اسرائیل اعلام کرد که جنگندههایش تأسیسات تولید موشک، سامانههای پدافند هوایی و دیگر اهداف نظامی را مورد هدف قرار دادهاند. نیروی پدافند هوایی ایران گفت که اسرائیل به پایگاههای نظامی در سه استان، از جمله تهران، حمله کرده و خسارات محدودی به بار آورده است.
به نظر میرسد اسرائیل با اجتناب از حمله به تأسیسات نفتی و هستهای، سعی کرده است احتمال وقوع یک جنگ تمامعیار را کاهش دهد؛ جنگی که میتواند برای کل منطقه ویرانگر باشد.
اسرائیل اخیراً نشان داده که توانایی انجام حملات هوایی در فواصل طولانی را دارد. در حملات اخیر به حوثیها در یمن، نیروهای اسرائیلی بیش از هزار مایل پرواز کرده و به زیرساختهای برق و حمل و نقل این گروه حمله کردند. با توجه به اینکه تهران حدود هزار مایل از اسرائیل فاصله دارد، اسرائیل آمادگی لازم برای چنین عملیاتی را دارد.
ایران از پدافند هوایی قویتری نسبت به لبنان و یمن برخوردار است، اما اسرائیل توانسته با استفاده از پهپادها و موشکهای پرتابشده از جنگندهها سامانههای دفاعی ایران را مختل کند.
بر اساس گزارشهای مراکز پژوهشی، اسرائیل همچنین دارای موشکهای میانبرد جرایکو ۲ و موشکهای بالستیک دوربرد جرایکو ۳ است که به ترتیب بردی تا ۲ هزار و ۴ هزار مایل دارند و میتوانند اهدافی در ایران را مورد حمله قرار دهند.
جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا، اخیراً اعلام کرد که از حمله به تأسیسات هستهای ایران حمایت نخواهد کرد. کاخ سفید در روز شنبه از عملیات اسرائیل پشتیبانی کرد و آن را “هدفمند و متناسب” خواند.
مقامات آمریکایی تأیید کردند که اسرائیل قبل از انجام این حملات، ایالات متحده را در جریان گذاشته است، اما زمان دقیق این اطلاعرسانی مشخص نیست.
برخی تحلیلگران معتقدند نزدیکی انتخابات ریاستجمهوری آمریکا و عدم تمایل بایدن به انتخاب مجدد ممکن است تأثیرگذار باشد و توانایی دولت برای کنترل اقدامات اسرائیل را کاهش دهد.